Metaaldetectie Benelux Voor en door metaaldetectie amateurs!
Vandaag had ik er weer een, een “bikkel”. In de afgelopen 28 jaar heb ik er meerdere gevonden, in mijn zoekregio is het niet zo heel veel gespeeld dus ik vind ze niet zo heel vaak. Maar hoe zit dat nu precies? Wat is de geschiedenis, zoals jullie van ons gewend zijn gingen we op onderzoek uit:
Geschiedenis
Het bikkelen is een zeer oud behendigheidsspel dat vrijwel overal ter wereld in een of andere vorm wordt gespeeld. Afbeeldingen op Griekse vazen en Romeinse fresco’s getuigen van de populariteit van het spel in de klassieke oudheid. Ook Homeros vermeldt het spel in de Ilias. Sophocles verwijst naar Palamedes (“adviseur” van het Grieks leger tijdens de Trojaanse oorlog) als mogelijke “uitvinder” van de bikkels en dobbelstenen. Maar men vermoedt dat het spel “in de nevelen van de tijd” ontstaan is in het Midden-Oosten en via de Grieken en Romeinen in onze contreien is beland.
Oorspronkelijk gebruikte men daarvoor kootjes (de sprongbeentjes – in het Latijn “tali”) uit de (achter)poten van een schaap. De Franse benaming van het spel verwijst trouwens nu nog heel direct naar het oorspronkelijk materiaal: “jeu d’osselets”. Eigenlijk was het bikkelen een kinderspel-versie van het van oudsher veel ernstiger voor de volwassenen orakel-toekomst-voorspellen met behulp van dierenbotten of kootjes.
Vergelijk ook met het gooien van dobbelstenen (trouwens ook “astragaloi” of “tali” genaamd), waaraan eveneens voorspellende krachten werd toegeschreven. En net zoals bij de dobbelstenen werden bikkels ook gebruikt als gokspel.
Hierbij had elke zijde van een bikkel een bepaalde cijferwaarde (zij het slechts 4 cijfers / zijden, terwijl het bij de dobbelstenen om 6 zijden gaat). Het dus duidelijk meer dan 2000 jaar oude bikkelspel heeft nog tot heden stand gehouden… de term “klassieker” is dus geheel terecht.
In Duitstalige landen spreekt men van “Fangsteine” (verwijzend naar de essentie van het spel, nl. het “vangen” van de bikkels). In het Engels wordt van “five-stones” gesproken. Deze beide “steen”-benamingen suggereren dat, ter vervanging van de echte schapenbikkels, ook vaak steentjes werden/worden gebruikt.
Men speelt met 5 bikkels (vergelijk met de Engelse benaming), waarvan steeds één bikkel als opwerpbikkel wordt gebruikt. Deze opwerpbikkel heeft dan ook zijn specifieke naam. Bij ons spreekt men van “de Boer”. In het Frans zien wij verschillende benamingen opduiken zoals “le Caporal” – “la Mère” (met wel een eigen kleur, meestal rood, zodat hier, in tegenstelling met onze spelregels geen keuze mogelijk is voor de opwerpbikkel). In het Engels gaat het dan om “the Jack”.
In sommige landen (o.a. Nederland) werd gespeeld met vier bikkels en een zogenaamde bikkelbal die gestuit werd en de bij ons gebruikelijke vijfde bikkel vervangt. Deze bikkelbal was oorspronkelijk een grote gebakken knikker van ca. 3 cm (“bonket” — vergelijk met het West Vlaamse “bolleket” – later veelal vervangen door een massieve gummibal).
Het spreekt voor zich dat een hardstenen ondergrond wenselijk is om het spel vlot te laten verlopen (op grasgrond zijn sommige figuren inderdaad moeilijk te realiseren).
Werd het bikkelspel aanvankelijk (vorige eeuwen) hoofdzakelijk door meisjes gespeeld, later werd het vooral een jongensaangelegenheid.
Beschrijving van een bikkel
De vier zijden van een “echte” bikkel (zie tekening) hebben elk hun specifieke benaming: de holle zijde is de “put” (de zijde waar tussen de dwarsbalken een put is), de bolle zijde de “bolle”, de ene vlakke zijde is de “isser” (naar vorm van de letter S) en de tegenoverliggende zijde de “staander”.
De vroegere echte stevige bikkels waren (tot ongeveer 1950-1960) uit lood gegoten, en die konden door hun gewicht wel eens pijn doen bij het verkeerd neerkomen op de knokkels (vooral bij frisser weer).
In recentere jaren werd het lichtere zink gebruikt en ook wel (hoe kan het anders in “het plastieken tijdperk”) het plastiek. Deze zinken of (niet-te-lichte) plastieken bikkels met hun lichter gewicht benaderen wel meer het gewicht van de echte-authentieke schapen ”astragaloi” en sluiten dus mogelijks meer aan bij het oorspronkelijk bikkelspel uit de vroegere eeuwen. Toch zijn zij evenwel kleiner dan een echte schapenbikkel.
