Wetgeving Metaaldetectie in België

* Let op: Deze wetgeving geldt ook voor Metaaldetector hobbyisten die niet in Belgie wonen maar die wel in Belgie willen en/of gaan zoeken met een metaaldetector.

Een metaaldetector is een waardevol apparaat om archeologische vondsten uit metaal op te sporen. Een juiste inzet van dit apparaat kan belangrijke kennis over het verleden van Vlaanderen opleveren.

Een onoordeelkundig gebruik van dit apparaat daarentegen brengt grote schade toe aan waardevolle archeologische vindplaatsen. Daarom was het opsporen van archeologische objecten buiten een vergunde opgraving tot nu toe bij wet verboden in Vlaanderen. Dit leidde tot frustratie bij mensen die metaaldetectie als hobby beoefenen en dit graag op een archeologisch verantwoorde manier willen doen. Om die ongemakkelijke situatie te doorbreken en om de samenwerking tussen metaaldetectoristen en archeologen te stimuleren, maakt het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 het voortaan mogelijk om ook buiten de context van een opgraving aan metaaldetectie te doen.

Wettelijke bepalingen

Wil je met een metaaldetector op zoek gaan naar archeologische vondsten? Dan vraag je eerst bij het agentschap Onroerend Erfgoed een erkenning aan als metaaldetectorist. Aan zo’n erkenning zijn een aantal regels verbonden over wat je mag en niet mag. Die staan beschreven in de “Code van Goede Praktijk voor archeologisch onderzoek en metaaldetectie” die je kan raadplegen op de website van het agentschap Onroerend Erfgoed (www.onroerenderfgoed.be). Elke erkende metaaldetectorist wordt verwacht de Code correct toe te passen en dus te kennen.

Deel 5 van de Code gaat over metaaldetectie in de vrije tijd, dus buiten de context van een archeologische opgraving. We vatten hier de belangrijkste zaken voor je samen. Je hebt een erkenning als metaaldetectorist nodig om een detector te gebruiken om archeologische vondsten in de ondergrond op te sporen en te verzamelen. Je hebt geen erkenning nodig voor het opsporen van zaken die niet archeologisch zijn, zoals een ondergrondse gasleiding of een verloren GSM.

Je houdt tijdens het detecteren de volgende regels in acht:

• Je hebt steeds je legitimatiebewijs bij dat je ontving bij je erkenning. De politie of inspectiediensten kunnen je vragen naar dit bewijs, zij zien namelijk toe op de uitvoering van het Onroerenderfgoeddecreet.

• Je spoort geen vondsten op in beschermde archeologische sites. Via het geoportaal (https://geo.onroerenderfgoed.be) kan je de locaties van die beschermde sites terugvinden. Meer informatie over beschermingen vind je op de website van het agentschap (www.onroerenderfgoed.be/nl/bescherming) en in de beschermingsdatabank (https://beschermingen.onroerenderfgoed.be).

• Je detecteert niet op terreinen waar een erkend archeoloog bezig is met boringen, proefsleuven of een opgraving, tenzij je daar de expliciete toestemming van de archeoloog voor hebt. Je volgt in dat geval zijn of haar aanwijzingen en bezorgt alle archeologische vondsten aan hem of haar.

• Je bekomt de toestemming van de eigenaar of pachter vóór je een terrein betreedt. Je maakt vooraf ook de nodige afspraken over de vondsten. Je betreedt immers privé- eigendom: de vondsten zijn in principe eigendom van de terreineigenaar.

• Je gaat enkel overdag aan de slag, tussen zonsopgang en zonsondergang.

• Je graaft geen vondsten op die zich dieper dan 30 centimeter onder het oppervlak bevinden.

• Je laat het terrein steeds netjes achter: putjes worden opnieuw gevuld met de uitgegraven grond. Opgegraven rommel en lege batterijen ruim je op en laat je niet achteloos achter.

• Vind je oorlogsmunitie die nog niet ontploft is, bv. kogels of obussen, dan verwittig je de politie gezien het veiligheidsrisico. Graaf munitie dus niet uit of verplaats ze niet.

• Vondsten vervalsen doe je niet: je laat geen namaak voor echt doorgaan.

• Erkende metaaldetectoristen helpen elkaar. Je helpt anderen om vondsten te identificeren en je verbetert elkaars kennis en kunst over het gebruiken van de detector. Volgende zaken staan niet in de Code, maar gelden wel vanuit andere wetgeving:

• Tref je (vermoedelijke) menselijke resten of objecten aan die aan een misdrijf kunnen worden gekoppeld, waarschuw dan de politie. Laat eventuele metalen objecten in dat geval in situ liggen.

• Hou rekening met planten en dieren, zeker in kwetsbare natuurgebieden

Melden en beheren van vondsten

Je meldt al je vondsten aan het agentschap Onroerend Erfgoed. Let wel op: een metaaldetectievondst is volgens de nieuwe onroerenderfgoedwetgeving geen archeologische toevalsvondst. Om in orde te zijn met de wetgeving gebruik je vanaf 1 april 2016 dus niet het meldingsformulier voor toevalsvondsten, maar de online module voor metaaldetectievondsten die het agentschap in de loop van 2016 ter beschikking stelt. Bij de melding geef je steeds correcte en volledige informatie door: de locatie van de vondst, de datum, een beschrijving, eventueel een foto en andere relevante informatie. In de module zal je ook je eerdere meldingen kunnen raadplegen. De vondsten zelf moet je niet afgeven.

De gemelde informatie neemt het agentschap op in de Centrale Archeologische Inventaris (CAI), waar archeologen ze kunnen raadplegen en de kennis kunnen gebruiken bij hun archeologisch onderzoek. Hou je je vondsten zelf bij, dan moet je ze als een goede huisvader beheren en samen houden wat bij elkaar hoort. Je staat ook toe dat anderen wetenschappelijk onderzoek uitoefenen op jouw collectie. Dat laatste doet niets af aan je eigendomsrechten. Bij elke vondst stop je bovendien een kaartje met het vondstnummer (het nummer dat je ontving bij de melding) om de zaken traceerbaar te houden.

Wil je conservatiebehandelingen uitvoeren, bv. een product aanbrengen tegen roest, overleg dan eerst met een gespecialiseerd conservator over de aanpak. Zo vermijd je dat je per ongeluk schade veroorzaakt aan een archeologische vondst.

Kwetsbare archeologische sites

Detecteren op beschermde archeologische sites is verboden. Maar ook waardevolle niet-beschermde sites kunnen door metaaldetectie worden aangetast als dit niet binnen een ruimere vraagstelling en met strikte methodologie wordt uitgevoerd. Een voorbeeld van zeer kwetsbare en omvangrijke sites zijn slagvelden. Artefacten, achtergelaten op het slagveld, zijn dikwijls de enige overblijvende fysieke getuigen van de acties die tijdens de strijd plaatsvonden. Als deze artefacten niet op verantwoorde wijze worden opgespoord, verzameld en bewaard, gaan hun getuigenissen over het verloop en de ruimere context van de veldslag definitief verloren.

Het is daarom zeer belangrijk dat vondsten van slagvelden elk afzonderlijk en uiterst nauwkeurig gelokaliseerd worden, bij voorkeur met behulp van GPS. Lokalisatie bij benadering (bv. gevonden op de akker gelegen tussen straat X en straat Y) is waardeloos voor de interpretatie van de acties die op het slagveld hebben plaatsgevonden. Respect voor de basisprincipes van de slagveldarcheologie is daarom erg belangrijk. Door correcte registratie, beschrijving en bewaring schrijf je als het ware de inleiding op het verhaal dat jouw vondst ons kan vertellen en krijgt jouw archeologische vondst meer betekenis. Waar vind je meer informatie? Het agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse overheid is bevoegd voor de beleidsvoorbereiding, -uitvoering en -evaluatie voor het behoud en beheer van het onroerend erfgoed in Vlaanderen.

Meer informatie over het Onroerenderfgoeddecreet en de Code van Goede Praktijk voor archeologisch onderzoek en metaaldetectie vind je op www.onroerenderfgoed.be. Op de website kan je ook de nodige formulieren opvragen om een erkenning als metaaldetectorist aan te vragen of een vondst te melden.

Vragen over erkenningen kan je mailen naar: erkennen.subsidieren@rwo.vlaanderen.be

Heb je vragen over het melden van een vondst, dan mail je naar: cai@rwo.vlaanderen.be

Erkennen van metaaldetectoristen (Onroerend Erfgoed)

Vanaf 01.01.2015 kan je een erkenning als metaaldetectorist aanvragen. Hou er wel rekening mee dat deze aanduiding pas geldig wordt wanneer het hoofdstuk archeologie van het Onroerenderfgoeddecreet in werking treedt.

Woon je in Nederland maar kom je als metaaldetectorist ook in Vlaanderen? Dan moet je geen ‘bewijs van goed gedrag en zeden’ toevoegen aan je aanvraag. Wel bezorg je ons een ‘verklaring omtrent het gedrag’ die je hebt verkregen van de Nederlandse administratie. Let op! Het agentschap Onroerend Erfgoed moet dit formulier gedeeltelijk voor jou invullen.

Wat houdt dit in?

Een metaaldetectorist is iemand die met een metaaldetector aan de slag gaat om archeologische sites of archeologische artefacten op te sporen. Om erkend te worden, moet je aan de volgende voorwaarden voldoen:

• – Minimum 18 jaar oud zijn.
• – De laatste vijf jaar niet veroordeeld zijn voor een inbreuk of misdrijf op het gebied van onroerend erfgoed (zie hoofdstuk Handhaven van de brochure).
• – Werken volgens de voorschriften van het Onroerenderfgoeddecreet. Hiervoor is een basiskennis van archeologische erfgoedzorg en van de vastgestelde code van goede praktijk nodig.

Erkende archeologen zijn automatisch aangeduid als erkend metaaldetectorist.